Dieren

Op de rotsen komt een grote variatie aan dieren voor, zoals honden, herten, paarden, slangen, runderen en vogels. Hoewel hun aanwezigheid kan worden opgevat als een beschrijving van het dagelijkse leven, zijn ze toch met religieuze voorstellingen verbonden.

De hond is het oudste door de mens gedomesticeerde dier en heeft als levenslange vriend, jachtkameraad, herder en bewaker altijd een bijzondere plaats in het leven van de mens ingenomen. In West-Zweden zijn speciale hondengraven uit de vroege Bronstijd gevonden, waarbij de lichamen van de honden met een rode kleurstof - mogelijk oker - waren bestrooid.

Sommige dieren hebben een gewei en stellen ongetwijfeld herten voor, hoewel dit bij een aantal afbeeldingen moeilijk te achterhalen is. Het hert symboliseerde in de Bronstijd zowel de vitaliteit en scheppende kracht, als de natuurlijke levenscyclus: geboorte - vruchtbaarheid - dood en wedergeboorte. Deze natuurlijke levenscyclus wordt waarschijnlijk door het gewei gesymboliseerd: in de herfst verliest het hert zijn gewei om in de lente een nog groter en indrukwekkender gewei terug te krijgen.

In heel West-Europa zijn prehistorische mythen rond het hert te vinden, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de bekende prehistorische afbeelding van de beroemde 'tovenaar' van Les Trois Frères, Ariège, Frankrijk, met zijn gehoornde hoofdtooi. Volgens de Keltische mythologie droeg de vruchtbaarheidsgod bijvoorbeeld een geweikroon.

Op veel panelen zijn runderen (vaak als trekdieren) afgebeeld, waarbij het in een aantal gevallen vrijwel zeker stieren zijn. De vaak krachtig afgebeelde stieren kunnen zowel wilde als gedomesticeerde dieren zijn geweest. Een aantal van hen is fallisch weergegeven.

Vee was belangrijk voor de Bronstijdbewoners. De dieren graasden overal waar het land niet gecultiveerd was en zij leverden leer, wol, melk, mest, enz. Mythologisch gezien was de stier ook belangrijk, en niet alleen in Zweden. Veel afbeeldingen van stieren en stiersymbolen zijn verspreid over Europa teruggevonden. Op Kreta was de stier bijvoorbeeld een heilig dier.

De krachtige stieren symboliseerden vruchtbaarheid, moed en kracht. Het vruchtbaarheidsaspect wordt bij veel runderen nog eens benadrukt door een schaalkuiltje dat of tussen de staart en de achterpoten of tussen de hoorns van het dier is geplaatst.

Gedomesticeerde paarden zijn in Scandinavië vanaf ca 2000 v.C. bekend en verwierven een zeer belangrijke plaats in de mythologie. Archeologische vondsten van prachtige tuigages bewijzen dat het paard in de Brons- en IJzertijd een statussymbool was en waarschijnlijk niet of nauwelijks bij het dagelijks werk op het land werd ingezet. Zo worden ze nooit voor ploegen afgebeeld, wel voor strijd- en zonnewagens.

Veel van de op de rotsen afgebeelde paarden zijn goed herkenbaar, omdat ze door mensen worden bereden. Uit archeologische vondsten blijkt echter dat men het paard in Scandinavië pas in de Late Bronstijd, Vroege IJzertijd als rijdier ging gebruiken. De afbeeldingen van paarden met ruiters moeten derhalve uit de Late Bronstijd of de Vroege IJzertijd dateren.

De uit de Vroege IJzertijd (en zeer Late Bronstijd?) daterende paarden hebben over het algemeen een fier geheven hoofd, krachtige staart, opstaande oren en een opengesperde mond. De paarden die in de Bronstijd zijn aangebracht hebben veel zachtere vormen en in veel gevallen zijn ze in combinatie met een cirkel of cirkelkruis - symbool voor de zon - afgebeeld.

Het zonder twijfel mooiste voorbeeld van zo'n zonnepaard is te zien op het paneel van Balken bij Fossum. Bij dit unieke en ongetwijfeld mythische dier is de zon zelfs een onderdeel van het dier geworden. Het heeft een ongewone staart die in drieën is verdeeld. Etnologisch gezien wordt het cijfer drie vaak in verband gebracht met het dodenritueel. Meer over de zon en de reis van de zon is te vinden onder zonsymbolen.

Op de rotsen zijn ook afbeeldingen van vogels te vinden. Vogels hebben in de prehistorische religies en mythen een belangrijke rol gespeeld. Zij waren de boodschappers en scouts van de goden, en werden als vervoersmiddel gebruikt. In de Noordse mythologie had de oppergod Odin twee raven die hem alles influisterden wat ze op aarde hadden gehoord, terwijl de Griekse god Apollo op zwanen de Middellandse Zee overstak.

Slechts in een aantal gevallen is het mogelijk te bepalen welke vogels zijn afgebeeld. De afbeeldingen van vogels met lange poten zijn waarschijnlijk kraanvogels. Kraanvogels werden door de mensen uit de Bronstijd als de boodschappers van de lente beschouwd, omdat deze vogels ieder jaar rond begin april in Scandinavië neerstrijken. Andere vogels zijn meer gedrongen en vet afgebeeld en zouden bijvoorbeeld korhoenders kunnen zijn.

Er zijn nagenoeg geen vissen afgebeeld, wat opmerkelijk is voor een samenleving die voor een belangrijk deel afhankelijk was van de visvangst. Misschien waren vissen zo vanzelfsprekend dat ze niet op de rotsen afgebeeld hoefden te worden. De vissen van Stenbacken en Vitlycke behoren tot de weinige voorbeelden.

Bij Södra Ödsmål in Kville is een vrij uniek motief te vinden dat nog niet zo lang geleden is ontdekt. Op het paneel zijn twee vredige, bijna idyllische tafereeltjes afgebeeld van twee vissende mannen in een voor anker liggende boot met een voor die tijd kenmerkende dubbele boeg. Ondanks dat deze afbeelding bijna illustratief is voor het gewone leven, heeft het ongetwijfeld een zeker magisch element in zich gehad.

Op een aantal rotsen zijn lange kronkelige lijnen, zogenaamde golflijnen, te zien, die wel worden verklaard als slangen. Dergelijke slangachtige afbeeldingen komen verder alleen voor op de metalen scheermessen uit circa 1000 v.C. Ook hier bestaat er een goddelijk verband. Veel voorchristelijke culturen zagen de slang als het symbool van de vruchtbaarheid bevorderende regen. Het is niet ondenkbaar dat dit ook van toepassing is op Scandinavië.

Met uitzondering van de 'rood' ingekleurde afbeeldingen, zijn alle foto's gemaakt tijdens de documentatieweek georganiseerd door Tanums Hällristningsmuseum Underslös / Scandinavian Society for Prehistoric Art. De copyright berust bij deze organisatie.
Onze dank gaat dan ook uit naar Tanums Hällristningsmuseum Underslös voor het mogen gebruiken van de foto's.

Terug naar boven